توافق برتون وودز، که در سال ۱۹۴۴ میان ۴۴ کشور در شهر برتون وودز ایالت نیوهمپشایر آمریکا به امضاء رسید، نقطه عطفی در تاریخ نظام مالی بین‌المللی به‌شمار می‌رود. هدف اصلی این توافق، ایجاد ثبات در نرخ‌های ارز و تسهیل تجارت جهانی پس از جنگ جهانی دوم بود.
۱. اهداف و مفاد توافق برتون وودز
در کنفرانس برتون وودز، نمایندگان کشورهای مختلف به منظور ایجاد یک سیستم پولی جدید گرد هم آمدند. در این نشست، دو سازمان کلیدی تأسیس شدند:
-
صندوق بین‌المللی پول (IMF): این نهاد با هدف نظارت بر نرخ‌های ارز و ارائه وام به کشورهایی که با بحران‌های مالی مواجه بودند، تأسیس شد.
-
بانک جهانی: هدف این سازمان، تأمین منابع مالی برای بازسازی و توسعه کشورهای آسیب‌دیده از جنگ جهانی دوم بود.
در چارچوب این توافق، دلار آمریکا به‌عنوان ارز اصلی مبادلات بین‌المللی انتخاب شد و ارزش آن به ۳۵ دلار برای هر اونس طلا تعیین گردید. این ساختار، ثبات قابل‌توجهی در مبادلات بین‌المللی ایجاد کرد و از جنگ‌های ارزی جلوگیری نمود.
۲. فواید توافق برتون وودز
توافق برتون وودز مزایای متعددی به همراه داشت که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
ثبات در نرخ‌های ارز: با تثبیت نرخ‌های ارز نسبت به دلار، کشورها از نوسانات شدید ارزی در امان بودند که این امر به تسهیل تجارت بین‌المللی کمک کرد.
-
تسهیل تجارت جهانی: با ایجاد ثبات در نرخ‌های ارز، هزینه‌های مرتبط با تبدیل ارز کاهش یافت و تجارت بین‌المللی رونق یافت.
-
پشتیبانی از بازسازی پس از جنگ: بانک جهانی با تأمین منابع مالی، به بازسازی کشورهای آسیب‌دیده از جنگ جهانی دوم کمک کرد.
۳. معایب و چالش‌های توافق برتون وودز
با وجود فواید، توافق برتون وودز با چالش‌هایی نیز مواجه بود که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
وابستگی به دلار آمریکا: با توجه به اینکه دلار آمریکا به‌عنوان ارز اصلی مبادلات بین‌المللی انتخاب شده بود، هرگونه بحران اقتصادی در آمریکا می‌توانست تأثیرات منفی بر اقتصاد جهانی داشته باشد.
-
کمبود ذخایر طلا: با توجه به رشد سریع تجارت جهانی، نیاز به ذخایر طلای بیشتری احساس می‌شد که این امر منجر به نگرانی‌هایی درباره تأمین کافی طلا برای پشتیبانی از دلار شد.
-
عدم انعطاف‌پذیری: سیستم برتون وودز در برابر تغییرات اقتصادی و نیازهای جدید انعطاف‌پذیری کافی نداشت و این امر منجر به مشکلاتی در تطبیق با شرایط جدید شد.
در نهایت، با توجه به این چالش‌ها و بحران‌های اقتصادی دهه ۱۹۷۰، نظام برتون وودز در سال ۱۹۷۱ به پایان رسید و کشورها به سیستم‌های ارزی شناور روی آوردند.